Βιωματικά Εργαστήρια

1. Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ)  

Βιωματικά Εργαστήρια διοργανώνονται  από την Ελληνική Εταιρία Δυσλεξίας με τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

2. Διάγνωση και Αποκατάσταση Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών

3. Μαθησιακές Δυσκολίες στα Μαθηματικά-Δυσαριθμησία

4. Σύνδρομο Άσπεργκερ, συμβουλευτική γονέων.

Με εκτίμηση

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΕΔ

Τίτλος Εργαστηρίου

Ελλειμματική Προσοχή και Υπερκινητικότητα

Ο κύκλος επιμορφωτικών σεμιναρίων πάνω στην Ελλειμματική Προσοχή και Υπερκινητικότητα θα αφορά τρεις άξονες: την αιτιολογία, συμπτωματολογία και αντιμετώπιση (με επιπλέον εργαστήρια). Ο άξονας “αντιμετώπιση” θα διαχωριστεί σε 2 ενότητες : γονείς (παιδιά – έφηβοι) και εκπαιδευτικούς (δημοτικό – γυμνάσιο/ /λύκειο)Τι είναι το σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας

(ΕΠΥ); Ποιες οι πρόσφατες επιστημονικές εξηγήσεις και ορισμοί

Ορισμός: Σ’ ότι αφορά τον ορισμό του συνδρόμου ΕΠΥ στην Ελλάδα, εξακολουθεί να είναι αμφισβητούμενος. Οι ειδικοί παραμένουν αναποφάσιστοι ως προς το αν θα αναφέρονται στο ‘Υπερκινητικό Σύνδρομο’ ή αν θα υιοθετήσουν τον όρο “Σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας” (ΕΠΥ), ή “Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας” που είναι η απευθείας μετάφραση από την Αγγλική ονομασία. Στην Ελληνική όμως γλώσσα, η “διαταραχή” και το “έλλειμμα” δηλώνουν κατά κάποιο τρόπο το ίδιο αποτέλεσμα – την δυσλειτουργία. Επομένως η “Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής” δηλώνει τη διαταραχή μιας ήδη ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ); Τι είναι το σύνδρομο ΕΠΥ;

Οι Lazar & Frank (1988) προτείνουν σαν επιστημονική εξήγηση της αιτιολογίας αυτής της συμπεριφοράς στο ότι : “…υπάρχει κάποια δυσλειτουργία στα συστήματα των μετωπιαίων εγκεφαλικών λοβών, ειδικότερα στα εκτελεστικά συστήματα. Οι μετωπιαίοι λοβοί αποτελούν μέρος ενός εκτεταμένου δικτύου με διασυνδέσεις προς όλα σχεδόν τα τμήματα του νευρικού συστήματος. Κατά συνέπεια, όλα τα γνωστικά/νοητικά συστήματα να είναι ευαίσθητα σε τυχόν παθολογία του μετωπιαίου λοβού. Η ‘εμπλοκή’ αυτή γίνεται υπό όρους εκτελεστικού ελέγχου – για παράδειγμα, η ικανότητα του παιδιού να ανακαλύψει, να ελέγξει και να μετατοπίσει την κατεύθυνση της προσοχής του, να θέσει σε εφαρμογή και να κατευθύνει το λόγο, να οργάνωσε μεθόδους απομνημόνευσης, να ακολουθήσει την ‘διαδικαστική σειρά ενός θεωρήματος, να ανακαλέσει – σε προσωρινή βάση – πληροφορίες αποθηκευμένες στη μνήμη και ν τις συνδυάσει και συσχετίσει με αυτά που ακούει/διαβάζει , να αναστείλει παρεμβολές (εσωτερικές σκέψεις ή/και εξωτερικά ερεθίσματα) κατά τη διάρκεια αυτής της ανάκλησης” (Lazar & Frank, 1988, pp.160-161).

Η εξήγηση αυτή διαφωτίζει κάπως την αιτιολογία του συνδρόμου και δίνει έμφαση στους βιογενετικούς – εν αντιθέσει προς τους περιβαλλοντικούς – παράγοντες σε ό,τι αφορά τις ακαδημαϊκές υποεπιδόσεις. Ίσως, εδώ να εξηγείται κι ο λόγος για τον οποίο κάποιοι εκπαιδευτικοί έχουν απορρίψει ή αμφισβητούν την ύπαρξη του συνδρόμου ΕΠΥ – είναι διότι ‘περιγράφει’ μια μορφή συμπεριφοράς που κατ’ εκείνους οφείλεται στην έλλειψη διαπαιδαγώγησης. Είναι δηλαδή, η “φύση” χωρίς τη διαπαιδαγώγηση! Πιο συγκεκριμένα οι διαταραχές που εμπλέκονται στις μετωπιαίες λειτουργίες και στο εκτελεστικό σύστημα του εγκεφάλου δημιουργούν τις ακόλουθες δυσκολίες:

-Στην αυτορρύθμιση (εσωτερική κι εξωτερική)

-Στο ρυθμό (πρόσληψης και καταγραφής, την ταχύτητα επεξεργασίας, την ταχύτητα

ανάκλησης κι οργανωτικής αντίδρασης προφορικά ή/και γραπτά)

-Στην οπτική και ακουστική αντίληψη (στο πως φιλτράρει και αντιλαμβάνεται αυτά που ακούει ή/και βλέπει/διαβάζει)

-Στην μνήμη (μακρόχρονη, βραχύχρονη, μνήμη εργασίας)

-Στην αντιληπτική αφύπνιση και εγρήγορση (alertness) (να μπορεί να αντιδράσει άμεσα και στοχευμένα στο ’εδώ και τώρα’)

-Στην αναχαίτιση εσωτερικών σκέψεων ή/και εξωτερικών παρεμβολών (να μπορεί να

αγνοήσει παρεμβαλλόμενες σκέψεις ή/και ό,τι ασήμαντο συμβαίνει γύρω του και να εστιάσει στο ζητούμενο)

Τα άτομα με το σύνδρομο ΔΕΠΥ ή ΕΠΥ, εξαιτίας των προβλημάτων αυτορύθμισης,

αναχαίτισης, αφύπνισης της αντίληψης, ρυθμού και μνήμης (προ πάντων μνήμης εργασίας), παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες ευρέος φάσματος με, συχνότερα, πιο συγκεκριμένες δυσκολίες στο ρυθμό και στην οργάνωση σε όλους τους τομείς (χώρου, χρόνου, πληροφοριών – π.χ. δομή και διατύπωση). Τρία είναι τα εμφανή, εξωτερικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς παιδιών με ΕΠΥ:

– Ελλειμματική Προσοχή (εύρος συγκέντρωσης, επιλεκτική προσοχή, πολυεστιακή προσοχή)

– Υπερκινητικότητα (σωματική ανησυχία, υπερδραστηριότητα,λογόρροια)

– Παρορμητισμός (κίνησης και λόγου)

Η ΕΠΥ επηρεάζει αρνητικά:

-την μαθησιακή επίδοση

-την οικογενειακή λειτουργία/σχέσεις

-την κοινωνικοποίηση

-την επαγγελματική πορεία/χώρο

Διάγνωση και Διαγνωστικά Κριτήρια

Σχετικά με τη διάγνωση και τα διαγνωστικά κριτήρια, συνοψίζω τα ακόλουθα :

Τα διαγνωστικά κριτήρια στηρίζονται σε δυο εγχειρίδια:

-Στο ICD-10 – International Classification of Diseases Manual, (1996) τουΠαγκόσμιου

Οργανισμού Υγείας και,

-Στο Diagnostic and Statistical Manual, (1994) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας

(APA –American Psychiatric Association)

Η διάγνωση στηρίζεται σ’ ολόκληρο το παιδί και στο περιβάλλον του παιδιού (το ‘σύστημα’ που περιβάλλει το παιδί είτε αυτό αφορά την άμεση κι ευρύτερη οικογένεια ή το σχολικό και κοινωνικό πλαίσιο). Είναι απαραίτητο επομένως να γίνουν συνεντεύξεις με γονείς και εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, χρειάζεται να παρθεί το ιατρικό, γνωστικό, νοητικό, ψυχολογικό και κοινωνικό ιστορικό του παιδιού. Ο παιδοψυχίατρος είναι απαραίτητος στη διάγνωση του συνδρόμου της ΕΠΥ και να έχει τη γενική εποπτεία του παιδιού, είτε το παιδί είναι σε φαρμακευτική αγωγή, είτε όχι. Διότι το σύνδρομο ΕΠΥ είναι μια νευροβιολογική διαταραχή, και είναι ‘διά βίου’, παραμένει δηλαδή και στην ενήλικη ζωή, τα συμπτώματα όμως διαφοροποιούνται στη πορεία.

Αντιμετώπιση/Θεραπευτική Αγωγή

Υπάρχει μεγάλη διάσταση απόψεων μεταξύ των ειδικών ως προς την αντιμετώπιση και τη θεραπευτική αγωγή του συνδρόμου. Στην Ελλάδα δεν προτείνεται εύκολα η φαρμακευτική αγωγή. Οι πιο συνηθισμένες προτεινόμενες παρεμβάσεις είναι:

• Ατομική ψυχοθεραπεία παιδιού

• Ψυχοπαιδαγωγικό πρόγραμμα αποκατάστασης

• Τροποποίηση της συμπεριφοράς με διάφορες ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις

• Οικογενειακή ψυχοθεραπεία

• Συμβουλευτική γονέων

Στις περιπτώσεις που ο παιδοψυχίατρος προτείνει τη χορήγηση φαρμάκου, τότε ξεκινά η

φαρμακευτική αγωγή με απαραίτητη τότε τη παρακολούθηση, από τον ίδιο τον γιατρό, σε τακτά χρονικά διαστήματα συγχρόνως με συμβουλευτικές συναντήσεις (με τον ίδιο τον παιδοψυχίατρο ή με κλινικό παιδοψυχολόγο).

Νομικό Πλαίσιο

Ο Νόμος 3699/2008 ορίζει για 1η φορά στην Ελλάδα, τους μαθητές με ΔΕΠΥ

ως έχοντες «Ειδικές Εκπαιδευτικές ανάγκες». Στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης

δημοσιεύονται κάθε χρόνο οι κρατικές ρυθμίσεις και παροχές που αφορούν το σύνδρομο ΔΕΠΥ.

---

Ελένη Λιβανίου (Ph.D), Εκπαιδευτικός Ψυχολόγος

e-mail: kallh@ath.forthnet.gr

Βιογραφικό Σημείωμα Λιβανίου Ελένης

Η Ελένη Λιβανίου είναι Εκπαιδευτικός Ψυχολόγος με Διδακτορικό στη γνωστική και κοινωνική ψυχολογία από το πανεπιστήμιο του Sussex Αγγλίας. Το ερευνητικό της έργο είναι πάνω στο σύνδρομο Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΕΠΥ), τη Δυσλεξία και τα προβλήματα συμπεριφοράς. Σπούδασε κι εργάστηκε στην Αγγλία μέχρι το 1992 και  μέχρι το 2002 δίδασκε σε έκτακτα προγράμματα του Πανεπιστημίου του Sussex στην Αγγλία και τώρα συνεργάζεται με το Nottingham Trent Πανεπιστήμιο της Αγγλίας – εισηγήτρια/υπεύθυνη του προγράμματος Μάστερ (MasterinInclusiveEducation). Aπό το 1995 είναι υπεύθυνη του τμήματος Μαθησιακών  Δυσκολιών της Ειδικής Διαγνωστικής, Θεραπευτικής και Ερευνητικής Μονάδας “Σπύρος Δοξιάδης – Έρευνα για το Παιδί”. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Δυσλεξίας και μέλος της EuropeanDyslexiaAssociation. Οι κύριες ασχολίες της είναι η διάγνωση των Μαθησιακών Δυσκολιών (Μ.Δ.), η συμβουλευτική γονιών και εφήβων, η υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και παρακολούθηση τάξεων σε σχολεία, η επιμόρφωση εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων στον κρατικό και ιδιωτικό χώρο και η έρευνα.  Έχει λάβει μέρος σε πολυάριθμα πανελλαδικά και διεθνή συνέδρια παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα των άλλοτε ομαδικών κι άλλοτε ατομικών ερευνών της σε θέματα που αφορούν στις Μαθησιακές Δυσκολίες ή/και στα Προβλήματα Συμπεριφοράς. Το ερευνητικό της έργο και η εμπειρία της στο χώρο της εκπαίδευσης  συνοψίζονται στο βιβλίο της “Μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα συμπεριφοράς στη κανονική τάξη” (2004), Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ.

Τίτλος Εργαστηρίου

Διάγνωση και Αποκατάσταση Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών

Στο βιωματικό εργαστήριο θα αναδειχθεί η αιτιατή σχέση φωνολογικής συνειδητοποίησης στην εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής και θα παρουσιαστεί ο τρόπος σχεδιασμού και κατάρτισης προγράμματος φωνολογικής εξάσκησης μέσω ποικίλων ασκήσεων και δραστηριοτήτων. Η φωνημική κατάτμηση και ο συγκερασμός φωνημάτων όπου στερούνται σημασιολογικού περιεχομένου και αυτόνομης παρουσίας δεν αποτελούν φυσική απόρροια της εκμάθησης του προφορικού λόγου για τα παιδιά. Πρόσφατες έρευνες στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν επιβεβαιώσει την άποψη και υποστηρίζουν ότι η εκμάθηση γραφής και ανάγνωσης της ελληνικής γλώσσας επηρεάζεται θετικά και μακροπρόθεσμα από το βαθμό φωνολογικής συνειδητοποίησης των νηπίων με απώτερο στόχο την αποτροπή μετέπειτα αναγνωστικών δυσκολιών. Έτσι λοιπόν στο εργαστήριο αυτό θα προταθεί ένα πρόγραμμα φωνολογικής συνειδητοποίησης το οποίο δύναται να ξεκινά στις τάξεις του νηπιαγωγείου πριν ακόμη διδαχθούν τα νήπια ανάγνωση και γραφή (αναφορά στην πρώιμη ανίχνευση) και συνεχίζεται ως τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού. Το πρόγραμμα αυτό δεν περιορίζεται μόνο στον ακουστικό εντοπισμό τμημάτων των συλλαβών, φωνημάτων και λέξεων αλλά εκτείνεται μέχρι την πλήρη φωνημική ανάλυση. Θα προταθούν σε βιωματική μορφή τυπολογία ασκήσεων προγραμμάτων παρέμβασης για δυσκολίες ανάγνωσης και γραφής.

Δρ Γιαννέλη Παναγιώτα, MsEd (NIU-USA), ΕΚΠΑ, yianbok@yahoo.gr

Βιογραφικό Σημείωμα Δρ Παναγιώτας Γιαννέλη

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Επιστήμη της Εκπαίδευσης με ειδίκευση στην Αποκατάσταση και Διάγνωση των Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών από το NorthernIllinoisUniversity (StateUniversity), ΗΠΑ. Απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής, Παν/μίου Αθηνών. Τα τελευταία 20 χρόνια, διδάσκει ως Καθηγήτρια της Ελληνικής ως δεύτερης/ ξένης γλώσσας στο Γαλλικό Δημοτικό και Νηπιαγωγείο της Αγίας Παρασκευής (LycéeFrancoHelléniqueEugeneDelacroix). Ταυτόχρονα διδάσκει στο Μητροπολιτικό Κολλέγιο Αθηνών ως ειδική παιδαγωγός-ψυχοπαιδαγωγός, στο τμήμα Λογοθεραπείας και στο Μεταπτυχιακό τμήμα Ειδικής Αγωγής. Έχει συμμετάσχει ως εισηγήτρια σε ημερίδες, συνέδρια και βιωματικά σεμινάρια απευθυνόμενα σε δασκάλους, νηπιαγωγούς και καθηγητές με θέμα την ανίχνευση και αποκατάσταση Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών. Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας. Ποικίλες δημοσιεύσεις σε ελληνόφωνα και ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται κυρίως στις Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (πρώιμη ανίχνευση, αξιολόγηση, αποκατάσταση Ε.Μ.Δ.), στη διγλωσσία, εκμάθηση και κατάκτηση πρώτης και δεύτερης γλώσσας, Διγλωσσία και γλωσσικές διαταραχές, σχολική ετοιμότητα, στη φωνολογική ενημερότητα, στα προγράμματα παρέμβασης δυσαναγνωσίας και δυσορθογραφίας καθώς και στη διαφοροποιημένη παιδαγωγική.

Τίτλος Εργαστηρίου: Μαθησιακές Δυσκολίες στα Μαθηματικά,

στο Βιωματικό αυτό Εργαστήριο επιστημονικός υπεύθυνος είναι ο καθηγητής Γιάννης Καραγιαννάκης.

Το εκπαιδευτικό σεμινάριο παρουσιάζει μια καινοτόμα επιστημονική προσέγγιση διδασκαλίας των Μαθηματικών αλλά ταυτόχρονα και έναν εύχρηστο πρακτικό οδηγό για τον ειδικό, τον εκπαιδευτικό αλλά και το γονιό.

Στόχος του είναι η σύντομη περιγραφή των διαφορετικών προφίλ στα Μαθηματικά των παιδιών με Δυσλεξία, Δυσαριθμησία, ΔΕΠΥ, Αυτισμό και κυρίως η παρουσίαση εναλλακτικών μεθόδων διδασκαλίας ανά περίπτωση. Πρόκειται για ένα βιωματικό τρόπο απόκτησης γνώσεων και κατανόησης των προτεινόμενων στρατηγικών διδασκαλίας αφού υλοποιούνται άμεσα από τους συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου.

Απευθύνεται κυρίως σε ειδικούς, εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και γονείς που αναζητούν έναν γρήγορο και δομημένο τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος των Μαθηματικών προκειμένου να υποστηρίξουν τους εν λόγω μαθητές στην τρέχουσα ύλη της τάξης και ταυτόχρονα να καλύψουν κενά και αδυναμίες προηγούμενων ετών.

Περιεχόμενο: Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου θα αναπτυχθούν στρατηγικές διδασκαλίας στις ενότητες: 1. Κατανόηση & Δομή του Δεκαδικού Συστήματος, 2. Στρατηγικές Πρόσθεσης, 3. Στρατηγικές Αφαίρεσης, 4. Στρατηγικές Πολλαπλασιασμού – Προπαίδεια, 5. Στρατηγικές Διαίρεσης, 6. Κλάσματα, 7. Επίλυση Προβλημάτων.

Την παρουσίαση θα πραγματοποιήσει ο Γιάννης Νικολόπουλος, Μαθηματικός με ειδίκευση στην Ειδική Αγωγή, Μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας, Μέλος της Ερευνητικής Ομάδας: «Μαθηματικά πέρα από τους… Κανόνες», Επιστημονικός Συνεργάτης στην Ελληνογερμανική Αγωγή και συνεργάτης του κ. Γιάννη Καραγιαννάκη.

e-mail: johnikol@yahoo.gr

Τίτλος Εργαστηρίου:

Mεγαλώνοντας ένα παιδί με Σύνδρομο Asperger

Στόχος του βιωματικού εργαστηρίου είναι η θετική ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου στην οικογένεια και η ανακάλυψη ενός νέου κώδικα επικοινωνίας στη σχέση του με το παιδί.

To Σύνδρομο Asperger, δεν είναι μια νευρολογική διαταραχή, αλλά μια διαφορετική καλωδίωση του εγκεφάλου που παρατηρείται στον τρόπο που το άτομο επεξεργάζεται τις πληροφορίες. Με την γνώση της βιωμένης εμπειρίας, θα προσπαθήσω να μεταφέρω τις δεξιότητες και τις γνώσεις που με βοήθησαν όχι μόνο να επιβιώσει το παιδί μου μέσα σε ένα κόσμο διαφορετικό, αλλά να ανακαλύψει το ταλέντο του, να εργάζεται και να ζει ανεξάρτητος. Εξακολουθεί να είναι ένα παιδί με διαφορετικό τρόπο σκέψης και διαφορετικό τρόπο μάθησης αφού συνυπάρχει και η Δυσλεξία. Μόνο που τώρα αυτό το παιδί είναι ενήλικας και εμείς, η οικογένειά του, τόσο περήφανοι καθώς αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.

Η Καίτη Δημάκη είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας (MSc), Γραμματέας του Δ.Σ. και σύμβουλος επικοινωνίας (για γονείς) της Ελληνικής Εταιρείας Δυσλεξίας, Oικογενειακή Θεραπεύτρια, Μητέρα παιδιού με Σύνδρομο Αsperger.

e-mail: katedimaki@hotmail.com